A4

Van knooppunt Nieuwe Meer (hm 0,1) naar knooppunt Badhoevedorp (hm 4,1)

De nummering van de A4 begint bij het knooppunt Nieuwe Meer waar de weg aansluit op de ringweg van Amsterdam, de A10. Dit is niet het punt waar ook de aanleg begon; dit tracé werd pas opengesteld in 1972. Het begint meteen erg hectisch met twee keer vier rijstroken, de fly-over van het spoor Amsterdam-Schiphol en in de middenberm ook nog eens vier spoorbanen. En dat terwijl de weg door een relatief groen deel van Amsterdam gaat met rechts sportvelden en links het Nieuwe Meer, maar dat krijgen we niet te zien. Ook merken we niet dat we de Haarlemmermeer in rijden. Een geluidsmuur belemmert het zicht op de Ringvaart vlak voor het knooppunt Badhoevedorp.

Van Knooppunt Badhoevedorp (hm 4,1) naar knooppunt De Hoek (hm 10,2)

Bij knooppunt Badhoevedorp gaan we onder de A9 door, de snelweg van Diemen naar Alkmaar.

Niet veel verder zien we op een viaduct de vermelding -3,8 meter NAP. Dit ter bewustwording dat we op de bodem van een oorspronkelijk meer rijden, de Haarlemmermeer, die in 1852 is drooggelegd. De hoogte betreft niet die van het viaduct, maar het maaiveld ter plaatse van de weg. Dit is overigens niet het diepste punt van Nederland. Dat ligt met 6,76 – NAP in de Zuidplaspolder tussen Rotterdam en Gouda.

Links zien we een paar kilometer verder de verkeerstoren van Schiphol verschijnen. Schiphol begon hier in 1916 als een militair vliegveld. Dat duurde maar kort. In 1920 startte de eerste lijndienst naar Londen. De groei ging snel met in 2023 441.000 vliegbewegingen en de verwerking van 61 miljoen passagiers. We duiken de Schipholtunnel in onder de Buitenveldertbaan door, een van de zes start- en landingsbanen van Schiphol. Dan naderen we knooppunt De Hoek. Hier begint de A5 die doorloopt naar het knooppunt Coenplein

Van Knooppunt De Hoek (hm 10,2) naar knooppunt Burgerveen (hm 18,9)

Bij hm 12,0 gaan we onder een viaduct door met de naam Kick Pruijsbrug. Dat wekt de nieuwsgierigheid op. Wie was Kick Pruijs? Het blijkt een Nederlandse wielrenner te zijn, die de inzittenden redde van een in 1935 hier in de buurt neergestort vliegtuig.

De brug ligt naast de geniedijk. Goed te zien is op de kop van de dijk de tekst “Stelling”. De dijk maakt namelijk onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam, een reeks verdedigingswerken rond de stad Amsterdam, aangelegd tussen 1880 en 1920. Sinds 1996 staat deze op de UNESCO werelderfgoedlijst.

Verderop zien we het tankstation (formeel heet dat een verzorgingsplaats) Den Ruygen Hoek. Hoe komt men aan deze naam? Het verwijst naar de tijd dat de Haarlemmermeer nog een meer was en bevaren werd. Vooral op deze plek konden wind en golven behoorlijk te keer gaan.

Bij knooppunt Burgerveen splits de A44 zich af richting Leiden.

Van knooppunt Burgerveen (hm 18,9) naar het Prins Clausplein (hm 44,2)

We rijden de provincie Zuid-Holland binnen en krijgen an de rechterkant gezelschap van de HSL, de hogesnelheidslijn tussen Schiphol en Antwerpen. Na vele jaren discussie kon de lijn tussen 2000 en 2009 worden aangelegd. De discussie ging onder anderen over het te volgen traject. Men koos voor een route door het Groene hart, of beter gezegd er onder door, want men wilde dit veenweidegebied tussen de grote steden van de Randstad zoveel mogelijk ontzien. De tunnel begint

vrijwel direct nadat het spoor over de A4 is gegaan. Op het veenweide gebied kunnen we regelmatig aan de linkerkant van de weg een blik werpen. Dit Hollandse landschap wordt compleet gemaakt door de molens. We zien er links van de snelweg een paar te hoogte van Hoogmade (achtereenvolgens de Doeshofmolen, de Meerburgermolen en de Munnikenmolen). Als we rechts de meubelboulevard van Leiderdorp gepasseerd zijn gaan we weer een tunnel in. Dit is het Limesaquaduct. We gaan hier onder de Oude Rijn door, die indertijd de noordgrens van het Romeinse rijk vormde. Limes is latijn voor grens, vandaar de naam. De onderdoorgang, die in 2014 helemaal af was is 1400 meter lang, want hij pakt behalve de Oude Rijn ook nog een viertal lokale verbindingswegen mee.

Na de afslagen 6a en 7 volgt het splinternieuwe (van juli 2024) knooppunt Hofvliet, met de aansluiting van de N434, die de A4 met de A44 verbindt. De weg is Rijnlandroute gedoopt en loopt bijna volledig ondergronds door de Corbulotunnel. Die was met name nodig om het natuur- en recreatiegebied De Vlietlanden te ontzien. We krijgen verderop aan de rechterzijde wat plassen van dit gebied te zien. Deze zijn ontstaan door zandwinning.

Het groen laten we achter ons op weg naar het Prins Clausplein. Hier kruist de A12. Voor de liefhebbers: dit is een volledig symmetrisch sterknooppunt. Vanuit de lucht mooi om te zien, op de grond best wel complex. En passant gaan we ook nog over de spoorlijn Gouda-Den Haag.

Van het Prins Clausplein (hm 44,2) naar het Kethelplein (hm 70,0)

Het Prins Clausplein is verweven met het maar twee kilometer verderop gelegen knooppunt Ypenburg waar de A13 naar Rotterdam zich afsplits.

Bij hm 49,2 gaan we over het Schiekanaal, de scheepvaartverbinding tussen Leiden en Rotterdam. Dan volgen op rechts de kantoorgebouwen van Rijswijk. Eén gebouw springt eruit en dat is het kantoor van de EPO (het European Patent Office). Na het spoorviaduct van de lijn Den Haag- Rotterdam verlaten we de agglomeratie Den Haag/Rijswijk en schampen we het kassengebied van het Westland. Dan krijgen we weer een aquaduct, dat van de Gaag, een afwateringskanaal dat midden 13-de eeuw is gegraven tussen Schipluiden en Den Hoorn.

Lange tijd hield de A4 bij afrit 14 richting Delft op. Het 3,5 kilometer lange stuk door Midden-Delfland is vele jaren lang een twistpunt geweest tussen verschillende belangengroeperingen. Dit deel van de A4 moest de verkeersdruk op de A13 bij Rotterdam ontlasten, maar het loopt door een landschappelijk waardevolle weidegebied. Toch begon men in 1968 met de aanleg van een aarden baan voor de weg. Dit heeft er decennia lang als een vreemd landschapselement bijgelegen, want het project werd stopgezet en pas in 2012 weer opgestart. In maart 2016, dus bijna 50 jaar na de eerste plannen, werd het wegvak uiteindelijk opengesteld. Het is in zoverre ingepast in het landschap dat het verdiept is aangelegd. De weg is daardoor minder zichtbaar en hoorbaar. De automobilist ziet daarentegen niets van het landschap. En aan het einde van dit wegvak, na nog een aquaduct (dat van de Zweth en Slinksloot) zie je helemaal niets meer, want de weg gaat de twee kilometer lange Ketheltunnel in. De tunnel is er niet om de natuur te ontzien, maar de bewoners van Schiedam. Het oorspronkelijke dorp Kethel (spreek uit als kétel), waar de tunnel en het knooppunt naar vernoemd is, is nu een wijk van Schiedam. Het Kethelplein is het knooppunt van de A4 met de A20 (hoek van Holland – Gouda). Wie op de hectometerbordjes heeft gelet heeft gezien dat er 6,2 kilometer ontbreekt.

Van het Kethelplein (hm 70,0) naar het knooppunt Benelux (hm 76,1).

We zijn maar even bovengronds, want twee kilometer verder duiken we de Benelux alweer in. De eerste tunnel werd in 1967 geopend, de tweede in 2002. Hij gaat onder de Nieuwe Maas door. Voor de tunnel zien we rechts het industrieterrein rond de Vulcaanhaven in Vlaardingen, links dat van de Wiltonhaven in Schiedam. Daar valt een gebouw op dat op een grote bolder lijkt. Die naam heeft het kantoor van Mammoet (vooral bekend van de grote overzeese transporten) dan ook gekregen.

Aan de andere kant van de tunnel komen we uit in Pernis. We zien rechts de 2-de Petroleum haven met o.a. opslagtanks van Shell en links de kranen van de containerterminals aan de Eemhaven.

We volgen de richting Bergen op Zoom en komen uit op de a15. Hier, bij hm 77,2 , houdt dit deel van de A4 op om pas weer terug te keren bij knooppunt Sabina in Noord-Brabant.

Van knooppunt Sabina (211,0) naar knooppunt Zoomland (hm 234,4)

Via de A15 en de A29 en de A59 zijn we aangeland in de provincie Noord-Brabant, bij knooppunt Sabina. Bij dit knooppunt, genoemd naar de polder waar het in ligt, buigt de A59 naar het oosten af richting Oss en wordt de nummering van de A4 hervat met hectometerpaaltje 211,0. De nummering heeft daarmee ook rekening gehouden met tussengelegen traject.

Het westelijk deel van de provincie waar we door rijden is vlak zeerkleigebied. Suikerbieten worden er veel verbouwd. Dit deel wordt dan ook wel de Suikerhoek genoemd. Van de vele suikerfabrieken is na diverse fusies alleen de Cosun Beet Company nog over. De fabriek ligt aan de Dintel bij Stampersgat. Bij het oversteken van de Dintel bij hm 212,8 ziet u de fabriek links in de verte liggen. Vlak voor de brug over de Dintel zagen we een bord met de aankondiging van de Brabantse Wal. Dat duidt op de overgang van de hoger gelegen Brabantse zandgronden naar de het zeekleilandschap. Het bord is nogal voorbarig, want pas bij Bergen op Zoom is deze overgang goed zichtbaar. Bij hm 217,7 kruisen we de Steenbergse Vliet. We gaan met een grote bocht om Steenbergen heen met links de toren van de Sint Gummaruskerk. Dan gaan we onder een aquaduct door met het opschrift “Steenbergen aan Zee”. Een nogal ambitieuze betiteling, want de zee is ver weg. Steenbergen heeft wel een jachthaven die via een zijtak van de Steenbergse Vliet in verbinding staat met het Volkerak.

Ca. 4 kilometer verder zien we rechts een viertal restanten van bunkers. Deze maakten deel uit van de Eendrachtsstellung, een door de Duitsers in 1942/43 gebouwde verdedigingslinie.

We rijden dan al een tijdje langs een andere, veel oudere linie, namelijk de West-Brabantse waterlinie. Deze werd in 1628 aangelegd tussen de vestingen van Steenbergen en Bergen op Zoom. Rechts van de snelweg liggen nog de restanten van een aantal forten, die er deel van uitmaakten. Ze zijn helaas niet of nauwelijks te zien vanaf de weg. Een viaduct met de naam Waterlinie (hm 231,3) verwijst naar deze historie.

Het landschap is ondertussen sterk veranderd. We rijden nu door de bossen van de Brabantse zandgronden met rechts Bergen op Zoom, een naam die verwijst naar de glooiingen in het landschap landschap. Van de plaats zelf zien we, vlak voor knooppunt Zoomland, eigenlijk alleen maar de sigarettenfabriek van Philip Morris. De fabriek richt zich nu op de productie van rookvrije alternatieven.

Van knooppunt Zoomland (hm 234,4) naar knooppunt Markiezaat (hm 243,8)

Het bos blijft aan de linkerzijde en Bergen op Zoom aan de rechterzijde. Het grote gebouw met de naam Bravis is een ziekenhuis. De naam verwijst naar Brabant en vis (wat kracht betkent in het latijn).

Een bord waarschuwt voor vliegtuigen. We rijden namelijk langs de vliegbasis Woensdrecht. Dat ligt links, een kleine kilometer van de weg af. Hier zijn de koninklijke militaire school en het logistiek centrum van de luchtmacht gevestigd. Na de afslag Hoogerheide komen we uit het bos en hebben een prachtig uitzicht zicht op het polderlandschap met in de verte de provincie Zeeland. Aan de linkerkant zie je goed waarom het gebied de Brabantse Wal wordt genoemd: de abrupte overgang van de wel 20 meter hoger gelegen zandgronden naar de Zeeuwse polders. Het gebied is een aardkundig monument en de bedoeling is dat het deel gaat uitmaken van wat gaat het UNESCO Geopark Schelde delta gaat heten.

Van knooppunt Markiezaat (hm 243,8) naar de Belgische grens (hm 250,2)

Bij knooppunt Markiezaat gaat de A58 rechtdoor naar Vlissingen net als de spoorlijn aan de rechterkant. Wij slaan met de A4 af naar het Zuiden, vlak langs de grens met de provincie Zeeland.

We doorsnijden een paar keer een dijk. Het zijn uiteraard geen waterkerende dijken meer, maar ze hebben een cultuurhistorische waarde als getuigen van de geschiedenis van het landschap. De Schelde is niet ver weg. Rechts in de verte zijn de industrieen van Antwerpen te zien. De havens worden al met borden aangekondigd. De A4 eindigt bij hm paaltje 250,2 aan de Belgische grens. Daar gaat de weg verder als de Belgisch A12 richting Brussel.