Van de Domstad naar de Keistad
Het traject Utrecht – Amersfoort is in 1863 aangelegd door de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij (NCS) als onderdeel van de spoorlijn Utrecht – Kampen. Het traject is 21 km lang. Dagelijks rijden er vier intercity’s in beide richtingen. Die doen er 13 minuten over. De sprinter rijdt 2 keer per uur. Die stopt op drie stations (Overvecht, Bilthoven en Den Dolder) en is in 22 minuten in Amsrsfoort. In 1891 reed de trein 10 keer per dag en deed er 22 – 45 minuten over afhankelijk van het aantal tussenstops. Tijdens het bestaan van de lijn zijn er nog vijf stations of stopplaatsen in gebruik geweest: Amsterdamschestraatweg, Vechtbrug, Blauwkapel Groenekansche dijk, Soestduinen en de Vlasakkers. Deze zijn inmiddels opgeheven. De trein rijdt met een bocht om Utrecht heen en gaat verder voor een groot deel door de bossen van de Utrechtse heuvelrug.
0,0 : station Utrecht Centraal
Het Centraal station is meerdere keren grondig vernieuwd. Het huidige gebouw werd in december 2016 officieel geopend. Het verving daarmee het station dat in 1973 werd opgeleverd. Dat was, niet tot ieders tevredenheid, volledig geïntegreerd in het winkelcomplex Hoog Catharijne. Het was toen het sluitstuk van diverse verbouwingen van het station vanaf de eerste versie in 1843. Utrecht had meerdere stations eind 19-de, begin 20-ste eeuw. De benaming Centraal station werd pas vanaf 1909 gebruikt. Utrecht CS is het drukste station van Nederland. In 2018 stapten er dagelijks 194.000 reizigers in- of uit.
Gevoelsmatig vertrekt de trein in de verkeerde richting. Zeker mensen die in de intercity zitten van Rotterdam/Den Haag naar Zwolle of Enschede merken soms tot hun schrik dat ze weer teruggaan. Maar het komt goed. De trein maakt een grote bocht om het centrum van Utrecht heen en koerst dan rechtstreeks naar Amersfoort.
R 1,9: De domtoren heeft u tussen de kantorencomplexen in het stationsgebied af en toe al kunnen zien, maar op deze plek met de Vecht is het wel een mooi plaatje (1). De toren is 112 meter hoog en daarmee de hoogste kerktoren van Nederland. De kerk heeft een lange bouwgeschiedenis, die begon in de 13-de eeuw. De toren werd tussen 1321 en 1382 gebouwd. In 1674 stortte het middenschip van de kerk in tijdens een zware storm. Daarmee werd de toren van de rest van de kerk gescheiden. De toren is diverse keren gerestaureerd. Ook nu (2019) is er een restauratie aan de gang.
Op de foto staat de toren nog niet in de steigers.
We rijden hier over de Vecht. Deze rivier stroomt van Utrecht naar het IJsselmeer bij Muiden. Tot de aanleg van het Merwedekanaal was het onderdeel van de belangrijke scheepvaartverbinding tussen Amsterdam en de Rijn. Nu wordt het vrijwel alleen nog gebruikt voor de recreatievaart.
3.0: station Utrecht Overvecht. Station sinds 1968; het huidige gebouw dateert van 1995. Toen was vernieuwing noodzakelijk vanwege de verdubbeling van het spoor van twee naar vier sporen tussen Utrecht en Blauwkapel.
4,5: Blauwkapel, een voormalige halteplaats. Nu een spoorwegknooppunt met links de aftakking naar Hilversum en rechts de lijn naar het spoorwegmuseum (2)
4,9: onder de A27 door, de snelweg tussen Breda en Almere. Dit deel dateert van 1972
5,5: we rijden een stukje door het Utrechtse veenweidegebied. Kenmerkend zijn de langgerekte grasland percelen (3).
6,0: station Bilthoven. Het huidige station dateert van 1907, maar er was al een station bij de aanleg van de lijn in 1863. Toen bestond Bilthoven nog niet. Er was zelfs helemaal niets op die plek, maar de bewoner van Jagtlust, een landgoed in de buurt, wilde meebetalen aan de aanleg van een station op voorwaarde dat de trein er twee maal daags in beide richtingen zou stoppen. Mensen gingen in de erop volgende jaren in de buurt van het station wonen en zo ontstond het dorp Bilthoven.
8,9 : station Den Dolder. Het eerst station op deze plek werd geopend in 1895. Het huidige station is van 1914. Dit gebouw staat er nog en heeft na een restauratie in 2015 ook een functie als vergaderplek.
Na Den Dolder rijden we door de bossen van de Utrechtse heuvelrug. Dit is een stuwwal uit de voorlaatste ijstijd (ca. 150.000 jaar geleden) die van Bussum naar de Grebbeberg bij Rhenen loopt.
10,2: Ecoduct Op Hees. De spoorlijn doorsnijdt het bos en daarmee het leefgebied van het wild. Daarom is hier in 2013 een 60 meter breed ecoduct aangelegd. Er zijn ook ecoducten over de N277 bij Maarn, de A12 en de A27 aangelegd zodat er nu een ecologische verbinding van het noorden naar het zuiden van de Utrechtse heuvelrug is. Niet alleen reeën maken er gebruik van maar ook kleinere zoogdieren en reptielen. Vanuit de trein is hiervan nauwelijks iets te zien. Daarom hierbij een luchtfoto van het ecoduct (4, bron: hartvandeheuvelrug.nl).
L 10,3: aftakking naar Baarn
Ook van de natuur op de Utrechtse heuvelrug krijgt de reiziger weinig mee. Slechts bomen flitsen aan weerszijden van het raam voorbij (5).
L 15,7: voormalig station Soestduinen. Dit station heeft dienstgedaan vanaf de aanleg van de lijn in 1863 tot 1998. Het gebouw staat er nog steeds. Er is een Italiaans restaurant in gevestigd. Het zal niet goed lukken om het station te zien. Het flitst langs (6). Daarom een beeld uit 1987 toen de trein hier nog stopte (7, foto Aquilo – Eigen werk, CC BY-SA 4.0)
L 19,8: opstelterrein Bokkeduinen
20,9: station Amersfoort. Het oorspronkelijke station ligt ruim 600 meter verder oostelijk. Later werden ook nog het station Amersfoort Staat en Amersfoort Aansluiting gebouwd. In 1901 werden deze drie stations vervangen door een nieuw station op de huidige locatie. In 1997 werd na een grondige verbouwing het huidige station in gebruik genomen.
Op 15 december 2019 wordt het station gepromoveerd tot Amersfoort Centraal. Deze eretitel is tot dan toe slechts voorbehouden aan zes stations in Nederland. Er zijn voorwaarden aan verbonden. Zo moeten er minstens 40.000 reizigers per dag er gebruik van maken en moeten er minimaal twee andere stations zijn. Amersfoort haalt dit kantje boord met 44.000 reizigers en de stations Amersfoort Schothorst en Amersfoort Vathorst.
Amersfoort heeft de bijnaam Keistad. Er ligt inderdaad een grote kei in de stad, maar die kunt u vanaf het spoor niet zien. Er zit wel een hele geschiedenis aan vast.
In 1661 sloot jonkheer Everard Meyster een weddenschap met zijn vrienden dat hij de Amersfoorters zover zou krijgen dat ze een granieten kei uit de ijstijd vanaf de Berg de stad in zouden slepen. Dat kreeg hij inderdaad voor elkaar en sindsdien werden de Amersfoorters uitgemaakt voor keitrekkers. De kei weegt 7157 kilogram en ligt nu aan de Stadsring op de hoek van de Arnhemsestraat (8, bron VVV Amersfoort).
