Wij, mijn vrouw Marijke en ik, maken veel lange afstandswandelingen. Zo liepen wij naar Santiago de Compostella en naar Rome. Ook Groot Brittanie is een geweldig wandelland. We doorkruisten Engeland en Wales en in het afgelopen voorjaar staken we vandaar over naar Dublin met als doel de Croagh Pattrick, een heilige berg aan de westkust van Ierland. Er zijn weinig wandelpaden in Ierland, maar precies op onze route lag het Royal Canal met erlangs een voormalig jaagpad. Ideaal om een prachtige wandeling te combineren met mijn belangstelling voor kanalen. En wie schetst onze verbazing dat bij aankomst aan het eind van het 145 kilometer lange kanaal, in Cloondara, we midden in een feestelijke bijeenkomst terecht kwamen ter gelegenheid van het 200 jarig bestaan van het kanaal. Een uitgelezen reden om aan dit kanaal een artikel te wijden in de serie jubilerende kanalen. Een fotoverslag van onze tocht is te zien op www.vanittersum.nl
Gegevens:
– ouderdom: 200 jaar
– lengte: 145 km
– beheerder: waterways ireland
– aantal bruggen: 117
– aantal sluizen: 46, waarvan 10 dubbele
– verval: 95 m omhoog vanaf Dublin, 59 m omlaag naar Cloondara
– aantal aquaducten: 4
Op 27 mei 2017 onthulde president Higgins van Ierland in Richmond harbour een gedenkplaat ter herinnering aan het tweehonderjarig bestaan van het Royal Canal. Dit koninklijk kanaal kende een weinig koninklijke start, want het dankt zijn ontstaan aan een ruzie binnen een bestuurskamer. De aanleg ging evenmin zonder slag of stoot vanwege ernstige financiële en technische problemen. Het was dan ook niet niks om met in totaal 46 sluizen flinke hoogteverschillen te overbruggen, rotspartijen te doorklieven en rivieren te kruisen.
Er is niet alle 200 jaren scheepvaart geweest, want net als veel andere kanalen kende het Royal Canal een periode van bloei, van verval en van wederopstanding.
Land van bergen en rivieren
Het noorden, westen en zuiden van Ierland is bergachtig, het centrale gedeelte is relatief vlak. De grootste rivier van het land, de Shannon, stroomt van noord naar zuidwest door dit centrale gedeelte. Dublin ligt aan de river de Liffey, die ontspringt in de zuidwestlijke bergen. Het ligt voor de hand dat men naar mogelijkheden zocht om die twee rivieren met elkaar te verbinden. In het midden van de 18-de eeuw leidde dat tot twee haalbare trajecten: een zuidelijk via Tullamore en een noordlijk via Mullingar. De commissie voor de binnenvaart (Inland Navigation) koos voor het zuidelijk traject. Men begon in 1759 te graven en het kanaal werd na heel veel tegenslag in 1804 officieel opengesteld. Einde geschiedenis zou je zeggen. Toch niet, want dit kanaal heet het Grand Canal en we zouden het over het Royal Canal hebben.
Boze directeur en eigenwijze aandeelhouder
Binnen de directie van de Grand Canal Company ontstond onenigheid. Het verhaal gaat dat een van de directeuren van de Grand Canal Company tijdens een fikse ruzie gezegd zou hebben: “Damn you all, I’ll build my own canal!” Dat bleek hij serieus te menen en de plannen voor het noordelijke traject werden weer uit de kast gehaald. Men vond ook financiering, zowel van particulieren als van de overheid. De Royal Canal Company werd opgericht en de werkzaamheden startten in 1790 bij Dublin. Er zat echter weinig schot in. Een van de oorzaken was dat een prominent lid en aandeelhouder van de Company, the Duke van Leinster, erop stond dat het kanaal zijn woonplaats Maynooth zou aandoen. Daarvoor moest dan wel een harde kalkstenen rotspartij worden doorgraven en een duur aquaduct worden aangelegd. Dat nam 6 jaar in beslag en sloeg ook een gat in de begroting. In 1806 bereikte het kanaal het hoogste punt, ongeveer halverwege. De schulden waren toen al zo hoog opgelopen dat het parlement zich er mee ging bemoeien. Dat resulteerde erin dat de Company werd opgeheven en de overheid de uitvoering in handen nam. Het ging nu wat vlotter en in 1817 werd de Shannon bereikt. Het kanaal werd vervolgens overgedragen aan de New Royal Canal Company.
Concurrentie van het spoor
In de eerste decennia van zijn bestaan was er volop scheepvaart op het kanaal. In 1836 werd er 88.000 ton goederen vervoerd, voornamelijk aardappelen, kolen en turf. De goederenlijst van dat jaar vermeldt dat er daarnaast nog 36.000 varkens het schip in gingen. Er waren twee trekschuitdiensten in die periode: de zgn fast flyboat tussen Dublin en Mullingar, ongeveer halverwege, en de nachtboot naar Longford, het eindpunt van een zijtak aan het eind van het kanaal. De eerste deed er 7,5 uur over, de tweede 17 uur. In het topjaar 1837 maakten ruim 46.000 mensen gebruik van deze trekschuiten. Een bijzondere groep passagiers in de periode 1845-1850 waren de mensen die het land ontvluchtten vanwege de hongersnood (the Great Famine of Potato Famine). Ze namen een enkele reis naar Dublin om daar een schip te nemen naar Amerika.
In die periode begon ook de spoorweggeschiedenis van Ierland. In 1845 werd de Midland Great Western Railway Company opgericht met het idee om langs het Royal Canal een spoorlijn aan te leggen. De korste klap om dit te realiseren was om de New Royal Canal Company op te kopen. De spoorlijn kwam er en bereikte Sligo aan de Westkust in 1862. Als gevolg hiervan nam de scheepvaart op het kanaal af. De passagiersvaart stopte direct na voltooing van de spoorlijn. De vrachtvaart verminderde tot 30.000 ton rond 1880 en tot 10.000 ton in de jaren 20 van de vorige eeuw. Het ging verder bergafwaarts tot de laatste schipper in 1951 er de brui aan gaf. In 1961 werd het kanaal officieel aan de scheepvaart onttrokken.
The Royal Canal Aminity group
Het kanaal raakte in verval en dreigde zelfs droog te vallen. Er waren plannen voor lage vaste bruggen en zelfs dammen. Dit was een doorn in het oog van de leden van de Inland Waterways Association of Ireland, een in 1954 opgerichte vereniging met als doel de vaarwegen in het land te behouden en de scheepvaart te promoten. Binnen deze vereniging werd in 1974 de Royal Canal Amenity groep ingesteld om de culturele en recreatieve waarde van het kanaal te bevorderen. Deze groep ging voortvarend te werk. Met hulp van lokale fondsen en vrijwilligers werd achterstallig onderhoud uitgevoerd, werden de jaagpaden weer begaanbaar gemaakt en trailerhellingen aangelegd. Waterways Ireland, sinds 2000 eigenaar van het kanaal, restaureerde een groot aantal bruggen en sluizen met als reslutaat dat in 2010 het kanaal kon worden heropend.
Het kanaal nu
Wie anno 2017 langs het kanaal loopt, ziet goed in de verf gezette sluizen, fraai gerestaureerde bruggen, goed onderhouden jaagpaden en nieuwe fietspaden, maar …. vrijwel geen schepen. Althans geen varende. De meeste scheepjes aan de kades zien eruit of ze hun laatste ligplaats hebben gevonden. De afmetingen van het kanaal en de sluizen laten uiteraard geen moderne beroepsvaart toe, maar ook de recreatievaarder moet een doorzetter zijn om de tientallen (46, waaronder 10 dubele) handbediende sluizen te willen passeren. Daar komt bij dat in het hoogste kanaalpand door te weinig voeding de diepgang soms beperkt is. Een bottleneck is de Newcomen Bridge in Dublin, een spoorbrug die maar 6-7 dagen per jaar opent. Ook de Scherzerbrug bij de uitmonding in de Liffey vormt een knelpunt. Het bewegingswerk ervan is buiten werking gesteld, waardoor de doorvaarthoogte beperkt is en afhangt van het tij. Dat zijn de redenen dat er per jaar maar 50 – 60 schepen hier het kanaal opvaren. Vanaf de Shannon, een druk watersport gebied, varen er meer het kanaal in (ca 150), maar de meeste schippers maken na een paar sluizen weer rechtsomkeert.
Is het voor zo weinig schepen dan wel de moeite waard geweest om het kanaal te renoveren?
Een multifunctioneel kanaal
Wie een kosten-baten analyse zou maken alleen op basis van de scheepvaart, komt in de rode cijfers terecht. Maar het kanaal is zoveel meer. Vanwege het schone water en de natuurvriendelijke oevers is het een walhalla voor vissers en natuurliefhebbers. Over de in stand gehouden jaagpaden is het heerlijk wandelen en fietsen. Het landschap is afwisselend: soms is het kanaal ingegraven (de “deep sinks”) soms ligt het boven het maaiveld. Het doorsnijdt bossen, veengebieden, weilanden, steden en dorpjes. De vele stenen boogbruggen, de handbediende sluizen en de aquaducten maken deel uit van het historisch erfgoed. Deze waarden zijn moeilijk in geld uit te drukken, maar maken het kanaal waarlijk koninklijk.
Bronnen o.a.:
– archief Waterways Ireland
– Guide tot the Royal Canal, Waterways Ireland
– www.royalcanal.ie
