Van het Zinkend Schip naar de Honingraat.
De spoorverbinding tussen Amsterdam en Utrecht werd op 18 december 1843 geopend als eerste deel van de lijn Amsterdam – Elten. Het was ook de eerste spoorlijn die door de Nederlandsche Rijnspoorweg Maatschappij werd aangelegd. Alleen begon deze lijn niet bij het huidige Centraal station, maar bij het kopstation Weesperpoort. Van dat station, dat op de plaats van het huidige Rhijnspoorplein lag is nu niets meer te zien. De trein was direct na de opening al erg populair want het bracht de reistijd naar Utrecht terug van 7 uur (met de trekschuit) tot een uur en 8 minuten. Pas in 1889 werd Amsterdam Centraal het vertrekpunt voor de treinen naar Utrecht. Er werd in de loop der jaren regelmatig gesleuteld aan de spoorverbinding. We zullen deze aanpassingen onderweg tegenkomen. Sinds 2007 is het hele traject viersporig. Nu doet de intercity een klein half uur over het ca. 40 km. lange traject. U rijdt onder meer door het oostelijk havengebied van Amsterdam en een flink stuk langs het Amsterdam-Rijnkanaal.
0,0: Station Amsterdam Centraal
Het Centraal Station is aangelegd tussen 1881 en 1889 naar het ontwerp van de bekende architect P.J.H. Cuypers, die daarvoor ook het gelijkende Rijksmuseum ontwierp. Na stevige discussies werd uiteindelijk gekozen voor de huidige locatie aan het open havenfront, op een kunstmatig eiland in het IJ. De opening van het monumentale station trok tienduizenden mensen aan. Zij betaalden zelfs om de stationshal en de destijds langste perronoverkapping ter wereld te bekijken. Het station is verschillende malen verbouwd. De laatste keer ging het op de schop tussen 1997 en 2018 o.a. Voor de aanleg van passagetunnels en de aansluiting met de Noord-Zuidlijn. Amsterdam Centraal heeft een ook nu nog unieke locatie aan het open water van het IJ.
Aan de Linkerzijde vertrekken de veerboten naar Amsterdam Noord. U ziet hier alleen niets van, maar als u het station uitrijdt, is er zowel rechts als links ineens heel veel te zien.
R 0,3: het Oosterdok met de Prins Hendrikkade en daarachter de Sint Nicolaaskerk. Links ernaast kunt u nog de kleinere Schreierstoren zien (1).
R 0,7: Iets verderop is de blikvanger het Science Center NEMO (2). Dit kopergroene, in 1997 geopende wetenschapsmuseum, lijkt op een schip. Komt logisch over in een haven zou je denken, maar de architect heeft het toch niet zo bedoeld. Het stelt de spiegeling voor van de IJtunnel die er precies onder begint. Desalniettemin kreeg het gebouw de bijnaam Zinkend Schip
L 0,9: Aan de linkerkant ziet u de ventilatietorens van de IJtunnel met ernaast het Muziekgebouw waar zich een concertzaal in bevindt. Daarnaast de Passenger Terminal Amsterdam (3). Deze dateert van 2000. Er leggen hier ca. 100 cruiseschepen per jaar aan. Groot kans dus dat u er een hoog boven het symbolisch golvende dak uit ziet rijzen.
R 3,0: Het Lozingskanaal met op de achtergrond de stellingmolen De Gooyer (4).
U rijdt verder tussen de Dapperbuurt (rechts) en de Indische buurt (links) door. U kijkt op de straten neer, want de trein rijdt over een spoordijk met viaducten. Deze zijn aangelegd in het kader van de Spoorwegwerken Oost in de jaren dertig van de vorige eeuw.
3,9: Station Amsterdam Muiderpoort: hier splits het spoor zich. De lijn richting Hilversum buigt naar links, wij maken een bocht naar rechts. Het station bestond al in 1896 als halteplaats op maaiveld voor de trein naar Hilversum. In de jaren dertig werd het eveneens opgetild en in 1939 geopend, ook voor de treinen naar Utrecht.
5,9: Station Amsterdam Amstel. Ook het Amstelstation werd in 1939 geopend als onderdeel van de spoorwegwerken Oost. Het station verving daarmee het Weesperpoortstation.
R 6,1: de Rembrandttoren (5): vlakbij het Amstelstation staat het hoogste gebouw van Amsterdam. De Rembrandttower is 150 meter hoog. Dan rekent men wel de 15 meter hoge antenne mee. Het kantoorgebouw, ontworpen door ZZDP architecten werd in 1994 opgeleverd. Op de bovenste verdieping is de Boardroom, die u kunt huren voor vergaderingen of diners.
6,4: de Weespertrekvaart
De spoorlijn schampt de Amstel, die u net nog aan de rechterkant kunt zien als u het station uitgereden bent en de brug over de Weespertrekvaart passeert. Deze vaart werd in 1639 aangelegd en verbond Amsterdam met Weesp en verder met de Vecht. Totdat de spoorverbinding tot stand kwam, ging je via deze route met de trekschuit naar Utrecht.
L 6,8: de Bijlmerbajes (6)
Het gebouwencomplex met de zes torens vlak na de brug heet in de volksmond Bijlmerbajes. Feitelijk onjuist, want het staat niet in de Bijlmermeer maar in de wijk Over-Amstel. Het heette officieel dan ook Penitentiaire inrichting Over-Amstel. Heette, want in 2016 werd de gevangenis gesloten en is tijdelijk gebruikt als Asielzoekerscentrum. In 2017 is het terrein verkocht aan een projectontwikkelaar die er woningen gaat bouwen. De wijk gaat dan wel weer Bajeskwartier heten.
We hebben inmiddels gezelschap gekregen van de metro. Lijn 54 naar Gein ligt tot Holendrecht parallel aan het spoor.
7,7: We kruisen de A10, die hier Ringweg Zuid heet met aan de linkerzijde Knooppunt Watergraafsmeer. Dit deel werd in 1981 voltooid. In 2016 passeerden ca. 185.000 voertuigen gemiddeld per werkdag.
8,8: Station Duivendrecht; dit station is met Amsterdam Sloterdijk het enige zogenaamde kruisstation van Nederland. Hier kruisen de lijnen Amsterdam-Utrecht en Schiphol- Almere elkaar. Het station heeft daarom ook twee niveaus. Wij gaan via het onderste niveau. Het station dateert van 1993. Tot 2006 moesten reizigers naar Schiphol hier nog overstappen. In dat jaar werd namelijk de Utrechtboog aangelegd waarmee er een doorgaande verbinding tussen Utrecht en Schiphol tot stand kwam. Een kilometer verderop gaan we onder deze boog door.
R 9,9: de Johan Cruijff ArenA (7): de thuisbasis van Ajax heeft 54.990 zitplaatsen en is daarmee het grootste stadion van Nederland. Het werd in 1996 geopend en heette tot 2018 de Amsterdam Arena. Het is met het Gelredome in Arnhem het enige stadion in Nederland waarvan het dak gesloten kan worden. Het stadion wordt ook gebruikt voor popconcerten en andere manifestaties.
10,3: Station Amsterdam Bijlmer Arena. Al in 1971 was hier de halteplaats Bijlmer. In 1976 kwam er tegelijk met de metro het station Amsterdam Bijlmer. In 2000 werd het uitgebreid mede naar aanleiding van de Arena en kreeg in 2006 de huidige naam. (foto 7)
11,5: de A9. Deze snelweg verbindt de A1 met de A2 en gaat onder hetzelfde nummer door naar Alkmaar. Momenteel (mei 2019) is men hier bezig de weg via een tunnel onder de spoorweg door te leiden (foto 8). De tunnel wordt 3 kilometer lang en er bovenop wordt een park aangelegd. Het wordt de langste landtunnel van Nederland en de oplevering is gepland in oktober 2020.
12,3: Station Amsterdam Holenrecht: het spoorwegstation werd in 2008 in gebruik genomen, maar in 1977 was er op deze plek al een metrostation.
R 12,5: het Academisch Medisch Centrum (AMC) (8), het grootste ziekenhuis van Amsterdam staat hier sinds 1983. Het is ontstaan als gezamenlijke nieuwbouw van het Binnengasthuis en het Wilhelminagasthuis, die in het centrum van Amsterdam stonden. Ook de faculteit Geneeskunde van de Universiteit van Amsterdam is hier gevestigd. Onder de naam Amsterdam UMC werkt het samen met het medisch centrum van de Vrije Universiteit (Vumc).
14,5: Station Abcoude. Het huidige station is er pas vanaf 2007 sinds de reconstructie van het stationsgebied vanwege de spoorverdubbeling. Tijdens deze reconstructie werd ook het aquaduct onder de Gein aangelegd. Dat is er pas na veel aandrang van actiegroepen gekomen. Het heet dan ook het Rien Nouwen aquaduct, naar een actievoerder voor het het behoud van de cultuurhistorische en landschappelijke waarden van de Gein. Helaas ziet de treinreiziger nu niets van het riviertje.
Tussen Abcoude en Breukelen rijdt u door het noordoostelijke deel van Groene Hart, het veenpoldergebied in het hart van Holland. Over ruim 10 km zijn er geen stations. Bij de oprichting van de lijn in 1843 waren er nog wel twee: Vreeland en Nieuwersluis-Loenen. Beide zijn kort na de oorlog opgeheven en gesloopt.
Tussen km 19,9 en 32,8 rijdt u langs het Amsterdam-Rijnkanaal (links, 9). Het kanaal verbindt zoals u kunt raden Amsterdam met de Rijn (bij Wijk bij Duurstede), maar het gaat nog verder naar de Waal bij Tiel. Deze hoofdtransportas voor de scheepvaart kwam tot stand in 1952, maar in 1892 lag er tussen Weesp en Utrecht al het veel smallere Merwedekanaal. Het kanaal is nu met ca. 100.000 scheepspassages per jaar het drukste kanaal van de wereld. Het 100-120 meter brede kanaal is geschikt voor de 4-baks duwvaart en 4-laags containervaart. (foto 9)
27,2: Station Breukelen. Al vanaf het begin van de spoorlijn was hier een station. Dat werd door de aanleg van het Merwedekanaal gescheiden van het dorp. Het stationsgebouw werd in de oorlog gedeeltelijk verwoest. Er kwam een nieuwe station, maar het huidige dateert van 2007, toen de spoorverdubbeling en de ongelijkvloerse aftakking naar Woerden gerealiseerd werden.
Rechts naast het station domineert een Chinees ogend paviljoen. Het heette tot voor kort ook Oriëntal Palace en was volledig Chinees ingericht. Het is nu een Van der Valk hotel (10) en is ontdaan van alle Chinese ornamenten. Alleen de geglazuurde dakpannen zijn gebleven. Het gebouw contrasteert nog al met de er naast gelegen wipmolen (de Kortrijkse molen van 1696).
32,2: Station Maarssen
Dit station kent min of meer dezelfde historie als dat van Breukelen. Door de aanleg van het Merwedekanaal, dat ook hier het station van het dorp scheidde stopten er zelfs een tijd geen passagierstreinen meer. Het huidige station dateert ook van 2007, na de spoorverdubbeling.
De trein rijdt verder door het bedrijventerrein Lageweide.
36,4: de Werkspoorbrug, in 2002 aangelegd over het Amsterdam-Rijnkanaal in het kader van de spoorverdubbeling. U rijdt over deze brug richting Utrecht. Links er vlak naast ligt de Demkaspoorbrug. Hierover rijden de treinen richting Amsterdam. De bruggen zijn genoemd naar de fabrieken die langs het kanaal gevestigd waren.
37,4: Station Utrecht Zuilen: een nieuw station (geopend in 2007) gebouwd op het viaduct over de Carthesiusweg.
39,3: Voordat u het centraal station van Utrecht binnen rijdt, ziet u rechts het nieuwe stadskantoor (11) en links de overkapping van het stationsplein in de vorm van een honingraat (12). Zo wordt de constructie ook genoemd. Een andere bijnaam is “koffiebekerhouder”.
39,5: Station Utrecht Centraal
Het centraal station is meerdere keren grondig vernieuwd. Het huidige gebouw werd in december 2016 officieel geopend. Het verving daarmee het station dat in 1973 werd opgeleverd. Dat was, niet tot ieders tevredenheid, volledig geïntegreerd in het winkelcomplex Hoog Catharijne. Dat was het sluitstuk van diverse verbouwingen van het station vanaf de eerste versie in 1843. Utrecht had meerdere stations eind 19-de, begin 20-ste eeuw. De benaming Centraal station werd pas vanaf 1909 gebruikt. Utrecht CS is het drukste station van Nederland. In 2017 stapten er dagelijks 186.000 reizigers in- of uit. Dat is veel, maar alles is relatief. Het drukste station ter wereld is het Shinjuku station in Tokyo met gemiddeld 3,6 miljoen reizigers per dag.
Dit is het eindpunt van dit traject. U kunt hier overstappen naar de trajecten Utrecht-Gouda, Utrecht-Amersfoort, Utrecht-Arnhem en Utrecht-Den Bosch.